Κείμενο: Γιάννα Μέμου

Κατά τα τέλη Ιουλίου 1943 και μετά την συμμαχική εισβολή στη Σικελία, ο Μουσολίνι καθαιρέθηκε από́ το αξίωμά́ του και σχηματίστηκε κυβέρνηση με επικεφαλής τον στρατάρχη Μπαντόλιο. Οι Τούρκοι βλέποντας τον αντίπαλό́ τους στη Μεσόγειο (Ιταλία) να καταρρέει, έθεσαν αμέσως θέμα Δωδεκανήσων.
Η Τουρκία για τους Συμμάχους απετέλεσε πάντα θέμα διαφωνιών και αντιθέσεων, όσον αφορά την προσχώρηση στον πόλεμο. Τα Δωδεκάνησα ως ιταλικό έδαφος, μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας, έγιναν δέλεαρ για την Τουρκία και αντικείμενο διαπραγμάτευσης.
Σε αντίθεση με τις συμμαχικές διαφωνίες, ο Χίτλερ συγκάλεσε στις 24.09.1943 σύσκεψη στο στρατηγείο του. Ορισμένοι επιτελείς του πρότειναν ότι θα ήταν φρόνιμο να αποσύρει τις δυνάμεις του από όλα τα ελληνικά νησιά, αφού με την τροπή που είχε πάρει ο πόλεμος η κατοχή τους δεν εξυπηρετούσε σε τίποτα. O Χίτλερ όμως αποφάσισε να τα διατηρήσει πάση θυσία, εκτιμώντας ότι ενδεχόμενη γερμανική αποχώρηση θα αποδείκνυε τη γερμανική αδυναμία, με άμεση συνέπεια την είσοδο της Τουρκίας στον πόλεμο και τον κλονισμό των συμμάχων της, Βουλγαρίας και Ρουμανίας.
Μετά τη μάχη της Λέρου (24 – 27.11.1944) που απετέλεσε την τελευταία στρατιωτική επιτυχία των Γερμανών πριν την συνθηκολόγηση, στις 08.05.1945, στο Αιγαίο δρούσαν βρετανικές δυνάμεις κυρίως και ο Ιερός Λόχος από ελληνικής πλευράς. Για την ελληνική πλευρά, η κατάληξη των επιχειρήσεων παρέτεινε μεν προσωρινά τη γερμανική κατοχή για ενάμιση περίπου έτος, απομάκρυνε όμως οριστικά το φάσμα της εισόδου της Τουρκίας στον πόλεμο και την απαίτησή της για ανταλλάγματα, η ικανοποίηση των οποίων θα διακύβευε άμεσα την τύχη του ελληνισμού του νησιωτικού αυτού συμπλέγματος.
Μετά τη σύσκεψη στην Τεχεράνη, 28/11/1943, και την εγκατάλειψη των σχεδίων για απόβαση στη Βαλκανική, το Γ.Σ.Δ.Μ.Α (Γεν. Στρατηγείο Μέσης Ανατολής) έκρινε ως επιβαλλόμενη την ανάληψη καταδρομικών επιχειρήσεων ευρύτερης μορφής για την προσβολή των θαλάσσιων συγκοινωνιών του εχθρού στο Αιγαίο, την εξουδετέρωση φυλακίων, την καταστροφή αποθηκών και εφοδίων, τον εκνευρισμό και την καταπόνηση των φρουρών του. Στις επιχειρήσεις αυτές έλαβαν μέρος ο Ιερός Λόχος και οι βρετανικές δυνάμεις καταδρομών. Είναι ενδεικτικό της βρετανικής πολιτικής, ότι στα Δωδεκάνησα δεν ενέπλεξαν ελληνικές δυνάμεις παρά τις αντίθετες επιθυμίες της εξόριστης ελληνικής κυβερνήσεως, επειδή οι Βρετανοί δεν ήθελαν να προεξοφλήσουν την απόδοση των νησιών αυτών στην Ελλάδα κι εξακολουθούσαν να διαπραγματεύονται την είσοδο της Τουρκίας στον πόλεμο.
Οι ελάχιστοι Ιερολοχίτες που εμφανίστηκαν στα Δωδεκάνησα εκείνη την περίοδο, έγιναν δεκτοί με ενθουσιασμό από τον ελληνικό πληθυσμό κι αυτό προμήνυε εκείνο που θα επακολουθούσε και τις εντυπώσεις που θα δημιουργούσε τυχόν άφιξη μεγάλου αριθμού ελληνικών στρατευμάτων της Μέσης Ανατολής.
Στη Σάμο, η οποία δεν ανήκε στα Δωδεκάνησα και περιλαμβανόταν βέβαια στα προπολεμικά όρια του ελληνικού κράτους, επιτράπηκε η αποβίβαση του Ιερού Λόχου, αλλά και πάλι δε θέλησαν και σ’ αυτό το νησί να γίνει εμφανής η ελληνική διοίκηση, για να μην προκαλέσουν την Τουρκία, στην οποία πιθανώς θα μπορούσε η Σάμος να δοθεί ως αντάλλαγμα.
Να θυμίσουμε ότι οι Βρετανοί δεν επιθυμούσαν την συμμετοχή Ελλήνων στις επιχειρήσεις στο Αιγαίο και υποχώρησαν κατόπιν πιέσεων της ελληνικής πλευράς. Οι δυνάμεις του Ιερού Λόχου είχαν ως βάση τη Σάμο και έκαναν μικρές επιχειρήσεις στα Δωδεκάνησα.
Από τα στοιχεία που διαθέτουμε για τη δράση του Ιερού Λόχου γνωρίζουμε ότι πραγματοποίησε 207 περιπολίες και 33 καταδρομικές επιχειρήσεις. Οι απώλειές του, μέχρι το τέλος των επιχειρήσεων στη Δωδεκάνησο, ανήλθαν σε 25 νεκρούς, 56 τραυματίες, 3 αγνοούμενους και 29 αιχμαλώτους.
Θυμίζουμε επίσης, όσον αφορά την βρετανική πολιτική για τα Δωδεκάνησα, σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία ότι:
Κατά τη διάρκεια του πολέμου η Βρετανία χρησιμοποιούσε τα Δωδεκάνησα ως δέλεαρ και αντικείμενο διαπραγμάτευσης με την Τουρκία για την συμμετοχή της στον πόλεμο.
Αρνήθηκε την ενεργό συμμετοχή ελληνικών στρατευμάτων στις επιχειρήσεις κατά των Γερμανών του Φθινοπώρου του 1943 που διεξάγονταν στα Δωδεκάνησα, προκειμένου να μην δυσαρεστήσει τους Τούρκους και τους Ιταλούς.
Οι Βρετανοί επιμελώς απέφευγαν να καθορίσουν το μεταπολεμικό καθεστώς των νησιών, παραγνωρίζοντας την ελληνική τους ταυτότητα. Έτσι εναντιώθηκαν στο αίτημα της ελληνικής πλευράς από τον Νοέμβριο 1943 της εκ των προτέρων διασφάλισης της εγκατάστασης ελληνικής διοίκησης στα εθνικά εδάφη της Δωδεκανήσου, μετά την απελευθέρωσή της. [1]
Αμέσως δε μετά τη συνθηκολόγηση των Γερμανών τα Δωδεκάνησα παρέμειναν υπό βρετανική στρατιωτική κατοχή. Το ίδιο συνέβη και με την Κύπρο, Λιβύη και Αβησσυνία. Περί στρατευμάτων κατοχής επρόκειτο, αφού η βρετανική στρατιωτική διοίκηση από 09/05/1945 κυβέρνησε τον τόπο αυτό σύμφωνα με τις διατάξεις της σύμβασης της Χάγης «περί στρατιωτικής διοικήσεως σε εχθρικά εδάφη, της 18/10/1907».
Διατήρησαν σε ισχύ τους φασιστικούς νόμους στη διοίκηση, ευνοώντας τους Ιταλούς και παραγκωνίζοντας τους Έλληνες , ανέμειξαν την Τουρκία στο ζήτημα της Δωδεκανήσου αναθερμαίνοντας τις βλέψεις της στο Αιγαίο, καλλιέργησαν το πνεύμα του διχασμού στο λαό διασπείροντας την ιδέα περί αυτονομίας της Δωδεκανήσου ως επαρχίας της Βρετανικής κοινοπολιτείας.
Η Πάτμος, κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων που έλαβαν χώρα στα Δωδεκάνησα την περίοδο 1940-1945, λόγω του ότι δεν είχε στρατιωτικό ενδιαφέρον για τους αντιμαχόμενους, υπέστη παράπλευρες και ανώδυνες σχετικά συνέπειες. Είχε, κατά διαστήματα ολιγομελή γερμανική ή ιταλική φρουρά και σύντομη παραμονή Ιερολοχιτών στο έδαφός της. Φιλοξένησε επίσης πρόσφυγες από τα κοντινά νησιά, όταν επικράτησαν οι Γερμανοί.
Από τις εκθέσεις των περιπόλων του Ιερού Λόχου, δημοσιεύουμε κάποια ενδιαφέροντα για την Πάτμο στοιχεία:


[1] Συνέντευξη του στρατηγού Μ.Β. Οικονομάκου στον δημοσιογράφο Α. Μιαούλη
0 Σχόλια