Το νομικό καθεστώς των «ιερών χώρων» Του Βασιλείου.Κ. Μάρκου, διδάκτορα Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Αθηνών
Με αυτήν την αφορμή, θα ήταν σκόπιμο να παρουσιαστεί το ειδικό νομικό καθεστώς των καλούμενων «ιερών χώρων» της ελληνικής επικράτειας, οι οποίοι αποτελούν το απαύγασμα του ορθόδοξου πνευματικού πλούτου, απολαμβάνοντας παγκόσμια αναγνώριση.
Ένα πράγμα, κινητό ή ακίνητο, λαμβάνει τον χαρακτήρα του «ιερού» με σχετική εκκλησιαστική τελετή, όπως κατεξοχήν συμβαίνει με τους ιερούς ναούς, που ρητώς αναγνωρίζονται ως ιεροί στο Άρθρο 45 § 1 του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος. Οι «ιεροί χώροι» διαφέρουν ουσιωδώς από τα «ιερά πράγματα», καθόσον πρόκειται για ευρύτερα γεωγραφικά σύνολα, τα οποία, με επίκεντρο σημαντικά χριστιανικά μνημεία, έχουν λάβει τον χαρακτηρισμό του «ιερού» δυνάμει ειδικών νομοθετικών διατάξεων. Μέχρι σήμερα έχουν αναγνωριστεί τρεις «ιεροί χώροι» στην ελληνική επικράτεια: α) η Πάτμος (Ν. 1155/1981), β) τα Μετέωρα (Ν. 2351/1995) και γ) η Μήλος (Ν. 3801/2009), παρ’ ότι αναμφίβολα και πολλά άλλα μνημεία πληρούν τα κριτήρια για να αναγνωριστούν ως ιερά.
Τα ιδιαίτερα πολιτιστικά, θρησκευτικού-χριστιανικού περιεχομένου, χαρακτηριστικά των εν λόγω περιοχών κατέστησαν αναγκαία την επένδυσή τους με τη νομική προστασία του «ιερού χώρου», προκειμένου να διαφυλαχθεί ο από αιώνων κυρίαρχος θρησκευτικός τους χαρακτήρας: α) στη νήσο Πάτμο το Σπήλαιο της Αποκαλύψεως και η Ι. Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου με τα υποτελή μοναστικά καθιδρύματα, β) στα Μετέωρα το περιώνυμο μοναστικό συγκρότημα σε ένα όλως ιδιαίτερο από γεωλογικής απόψεως φυσικό τοπίο, και γ) στη νήσο Μήλο το εξέχον, παγκοσμίως, μνημείο των πρωτοχριστιανικών κατακομβών.
Η αναγκαιότητα της ειδικής νομοθετικής ρυθμίσεως, και όχι απλώς της εκδόσεως μιας σχετικής κανονιστικής διατάξεως των αρμόδιων εκκλησιαστικών Αρχών, έγκειται στο γεγονός ότι η αναγνώριση των χωρικών αυτών συνόλων ως «ιερών» έχει ευρύτερες προεκτάσεις και συνοδεύεται από σημαντικούς περιορισμούς (πολεοδομικούς, ασκήσεως εμπορικών δραστηριοτήτων κ.λπ.), ήτοι από περιστολή των ατομικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, σε μια εκτεταμένη περιοχή, επίκεντρο της οποίας είναι τα οικεία χριστιανικά μνημεία.
Πρώτη η Πάτμος, το Νησί της Αποκάλυψης, το 1981
Η νήσος Πάτμος αναγνωρίστηκε το πρώτον στο σύνολό της ως «ιερός χώρος» με τον Ν. 1155/1981, σε συνέχεια των μέχρι τότε εκάστοτε ισχυουσών προστατευτικών διατάξεων. Η αναγνώριση αυτή αποσκοπεί, σύμφωνα με τον νόμο: α) εις την διασφάλισιν και έξαρσιν του ιδιαζόντος θρησκευτικού χαρακτήρος της νήσου, την προστασίαν των ιερών της χώρων μετά των εν αυτοίς κειμηλίων και θησαυρών και την κατάλληλον προβολήν και αξιολόγησιν αυτών· β) εις την δημιουργίαν καταλλήλων προϋποθέσεων διά την από ταύτης παγκόσμιον προβολήν του ορθοδόξου πνευματικού πλούτου και την ευρυτέραν μετοχήν παντός εφιεμένου εις την μετά της νήσου συνδεομένην πνευματικότητα, και γ) εις την καθιέρωσιν της νήσου ως παγκοσμίου προσκυνηματικού κέντρου και εστίας πανελληνίου και διεθνούς πνευματικής ακτινοβολίας.
Η ιερότητα της νήσου συνεπάγεται σημαντικούς περιορισμούς, κυρίως ως προς τις χρήσεις των ακινήτων, καθόσον απαιτείται ειδική άδεια του νομάρχη (πλέον του περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου) για μία ευρύτατη κατηγορία εκμεταλλεύσεων, όπως λ.χ. κέντρων διασκεδάσεως και ψυχαγωγίας.
Με τον οικείο νόμο συστάθηκε και ειδική επιτροπή, υπό την προεδρία του εκάστοτε Πατριαρχικού Εξάρχου Πάτμου και Καθηγουμένου της Ι. Μονής Αγίου Ιωάννου Θεολόγου, καθόσον η Πάτμος εξακολουθεί ως Εξαρχία να υπάγεται απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, με σκοπό την εισήγηση προς την Πολιτεία και την Εκκλησία της λήψεως κάθε μέτρου που ενδείκνυται για τη διασφάλιση της ιερότητας της νήσου και την προαγωγή της πνευματικής ακτινοβολίας αυτής, την παρακολούθηση της εφαρμογής του Ν. 1155/1981 και την ανάληψη κάθε δραστηριότητας που αποσκοπεί στην, κατά τον λυσιτελέστερο τρόπο, πραγματοποίηση του σκοπού του νόμου αυτού. Εφόσον, δε, για την ανάπτυξη πνευματικής ή θρησκευτικής δραστηριότητας απαιτείται άδεια των κρατικών αρχών, αυτή παρέχεται μόνο μετά από γνώμη της εκκλησιαστικής αρχής της νήσου.
Συγχρόνως, δυνάμει της κείμενης αρχαιολογικής νομοθεσίας, έχουν θεσπισθεί ευρύτατοι περιορισμοί στη δόμηση, με την καθιέρωση αδόμητων ζωνών απόλυτης προστασίας, καθώς και ζωνών περιορισμένης δομήσεως, για την προστασία των σημαντικών μνημείων της νήσου.
Πηγή: Kivotos 18 Δεκεμβρίου 2015
0 Σχόλια