Μια κτισμένη και κατοικημένη περιοχή μπορεί να λέγεται πόλη, όταν σε αυτή αναπτύσσονται αστικές σχέσεις, όταν δηλαδή αυτή δίνει στέγη όχι μόνο στους κατοίκους της αλλά στις σχέσεις των ανθρώπων που την κατοικούν.
Έτσι, όταν μιλάμε για μια πόλη, δεν αναφερόμαστε μόνο στα κτίρια της, τους ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους της – τις πλατείες, τους πεζόδρομους… αλλά και στις σχέσεις των ανθρώπων που αναπτύσσονται μέσα σε αυτήν.
Κύριο χαρακτηριστικό των δημόσιων χώρων είναι η λειτουργία τους ως χώροι-τόποι συνάντησης ανθρώπων από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα. Οι πραγματικοί δημόσιοι χώροι είναι αυτοί όπου συναντιούνται και συνομιλούν διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, διαφορετικές ηλικίες.
Οι δημόσιοι χώροι πρέπει να αποπνέουν το αίσθημα ότι ανήκουν στους ίδιους τους χρήστες, τους κατοίκους της πόλης.
Τα τελευταία χρόνια, στην Πάτμο, με την ανάπτυξη του τουρισμού, παρατηρείται το φαινόμενο της υπερπαραγωγής τραπεζο-καθισμάτων στον κοινόχρηστο χώρο της Σκάλας σε βάρος της ελεύθερης διέλευσης κατοίκων και επισκεπτών και αντιθέτως της εικόνας έρημου τοπίου, την περίοδο εκτός τουριστικής σαιζόν, με την λειτουργία ενός μόνον καφενείου. Φαινόμενο που δείχνει την αλλαγή των ηθών, την εμπορευματοποίηση της λειτουργίας του δημόσιου χώρου και την αδιαφορία για την απουσία χώρων συνεύρεσης και επικοινωνίας των μόνιμων κατοίκων, την μη τουριστική περίοδο. Έχουμε φτάσει στο σημείο να μετατρέπουν την χρήση ήδη υπαρχόντων καταστημάτων ρουχισμού σε μεικτής χρήσης προσθέτοντας την λειτουργία καφέ, προκειμένου να έχουν την ευχέρεια να αναπτύξουν τραπεζο-
καθίσματα και πέργκολες. Σιγά-σιγά θα εκλείψει από την μνήμη των νεότερων γενιών η χρήση του δημόσιου χώρου ως τόπου συνάντησης ανθρώπων με την έννοια της αρχαίας αγοράς και θα χαθεί ένας πυρήνας δημοκρατικού διαλόγου. Πρέπει να κρατηθούν οι συνθήκες που ευνοούν την παράδοση των παλιών καφενείων και να χαλιναγωγηθεί ο πυρετός του κέρδους, με όπλο τον σεβασμό στους ισχύοντες νόμους.
Κοινόχρηστοι χώροι χαρακτηρίζονται από τη νομοθεσία πρωτίστως οι πεζόδρομοι, πλατείες, άλση. Κάποιοι από αυτούς, με ιδιαίτερο φυσικό ενδιαφέρον ή ιστορία, προστατεύονται όχι μόνο ως προς τον ελεύθερο και δημόσιο χαρακτήρα τους αλλά και ως προς την μορφή τους, καθώς αποτελούν στοιχεία αρχιτεκτονικής και φυσικής κληρονομιάς.
Την ευθύνη για την διαχείριση, την καθαριότητα και την φροντίδα των ελεύθερων χώρων μιας πόλης έχουν οι Δήμοι. Βάσει του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, o κάθε Δήμος είναι υπεύθυνος για τους δημόσιους χώρους οι οποίοι εντάσσονται χωρικά σε αυτόν. Ο Δήμος, δηλαδή, είναι ο αρμόδιος που θα ασχοληθεί με τη μορφή, την έκταση, τις χρήσεις και την εκμετάλλευση του συγκεκριμένου χώρου, προσπαθώντας ταυτόχρονα να διαφυλάξει τον δημόσιο και κοινόχρηστο χαρακτήρα του. Ο Κώδικας ορίζει πώς γίνεται αυτή η διαχείριση, όπως και τις υποχρεώσεις των δήμων.
Τι επιτρέπεται; Από την πολεοδομική νομοθεσία, όπως και από την σχετική νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), είναι ξεκάθαρο ότι στους κοινόχρηστους χώρους επιτρέπονται μόνο μερικές κατηγορίες ελαφρών κατασκευών. Επιτρέπονται στέγαστρα, περίπτερα, κιόσκια, τέντες, πάγκοι, σιντριβάνια, φανοί, γλάστρες και στηρίγματα των φυτών. Οι κατασκευές πραγματοποιούνται από τον Δήμο ή από άλλους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς, ύστερα από άδεια του Δήμου, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία και λαμβάνοντας υπ’όψιν την φέρουσα ικανότητα του κάθε τόπου.
Τι απαγορεύεται; Απαγορεύεται η κατασκευή κτιρίων, περιτοιχισμάτων και περιφράξεων, κλειστών στεγάστρων με μόνιμες κατασκευές που εξυπηρετούν ιδιωτικές χρήσεις, όπως αναψυκτήρια. Απαγορεύονται επίσης όλες οι ιδιωτικές κατασκευές. Για παράδειγμα, οι «πέργκολες-αναψυκτήρια» ή τα πλαστικά κιόσκια με τραπεζοκαθίσματα που έχουν κατακλύσει τα τελευταία χρόνια τις πλατείες και τους πεζοδρόμους είναι, με βάση τη νομοθεσία, αυθαίρετα κατασκευάσματα. Με απόφαση του 2007 του Συμβουλίου Επικρατείας κρίθηκε ότι οι μόνιμες ή κινητές κατασκευές που αναπτύσσουν καφετέριες, εστιατόρια, μπαρ κλπ. σε κοινόχρηστους χώρους, είναι παράνομες και αντισυνταγματικές. Σύμφωνα με το ανώτατο δικαστήριο, προσκρούει στο Σύνταγμα κάθε κατασκευή προστεγασμάτων και των στηριγμάτων τους, εφόσον παρέχει στους ιδιοκτήτες των καταστημάτων τη δυνατότητα να μετατρέπουν κοινόχρηστο χώρο σε κλειστό ή ημίκλειστο, παρεμποδίζοντας την ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών της περιοχής.
Παράνομα θεωρούνται ακόμα και τα στηρίγματα (δοκάρια) των νόμιμων εξωστών και τεντών, εφόσον αυτά μπαίνουν στον κοινόχρηστο χώρο και όχι σε τμήμα του καταστήματος. Παράνομη είναι επίσης η μετατροπή των προστεγασμάτων σε κλειστό χώρο, είτε με πλαστικά φύλλα (νάιλον), είτε με τζάμι, είτε με οποιονδήποτε άλλον τρόπο που επεκτείνει τον κλειστό χώρο των καταστημάτων σε κοινόχρηστους χώρους. Σύμφωνα με το ΣτΕ, οι δημοτικές αρχές έχουν υποχρέωση να απομακρύνουν τέτοιες αυθαίρετες κατασκευές που μειώνουν τους κοινόχρηστους χώρους και, εφόσον έχουν δώσει άδειες για τέτοιες εγκαταστάσεις, οφείλουν να τις ανακαλέσουν για λόγους δημοσίου συμφέροντος που αφορούν την τήρηση του Συντάγματος και των πολεοδομικών διατάξεων.
Ειδικά για την πλατεία της Σκάλας Πάτμου που έχει στην είσοδό της το κτήριο της ιταλικής διοίκησης (περίοδος ιταλοκρατίας), χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο ιστορικό κτήριο, υπάρχει περαιτέρω προστασία που απαιτεί άδεια από το ΥΠΠΟ για οποιαδήποτε κατασκευή που γειτνιάζει με το μνημείο.Ν. 4858/2021.
Η Πάτμος ολόκληρη με νόμο (28457 του 2007) έχει χαρακτηριστεί ως τόπος ιστορικός και ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, προστατευμένη με ειδική νομοθεσία. Ο τελευταίος νόμος, 3420/2020, που ρυθμίζει τα των κοινόχρηστων χώρων, προβλέπει ότι «τα στέγαστρα, κιόσκια, τέντες δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 20% του κοινόχρηστου χώρου και θα πρέπει να εντάσσονται σε εγκεκριμένο συνολικό σχεδιασμό».
Ποια από τα ανωτέρω τηρήθηκαν στην συγκεκριμένη περίπτωση;
Ιωάννα Μέμου
0 Σχόλια