Δημοσιεύουμε την ομιλία της Κατερίνας Βάλβη, κόρης του Π. Βάλβη που εμπλουτίζει με ιστορικά στοιχεία την τοπική ιστορία και συμβάλλει στη διατήρηση της μνήμης σπουδαίων ανδρών.
Περικλής Βάλβης, ο πατέρας μου.
To έτος 1959 εκπροσωπώντας την μητέρα του Αικατερίνη Βάλβη, το γένος Ιωάννου Σώκου, την αδελφή της και θεία του Χαριτίνη Σταύρακα και την εξαδέλφη τους Ουρανία Αλεξάκη, συγκύριες της μνημιακής οικίας «Νικολαΐδη» προβαίνει σε δωρεά προς την εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου της πατρογονικής του Οικίας των Φιλικών Καλού, γνωστή ως οικία ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ, ένα αρχοντικό ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, εντός του οποίου υπάρχει η εκκλησία του Αγ. Νικολάου γνωστή ως «Άγιος Νικόλαος του Νικολαΐδη».
Σκοπός της δωρεάς η δημιουργία μουσείου «αντικειμένων τουρκοκρατίας της Πάτμου ». Γιατί άραγε ; ποια ήταν η πηγή έμπνευσης της δωρεάς;
Η καταγωγή του αλλά και οι παραινέσεις του αγαπημένου φίλου του και γνωστού αρχαιολόγου Στέλιου Παπαδόπουλου να δοθεί συνέχεια στην οικογενειακή ιστορία, καθώς και η επιθυμία του, ως τελευταίου απογόνου των Καλών, να καταστήσει την μνημειακή αυτή οικία, το περιεχόμενό της και την ιστορία της γνωστά στο ευρύτερο κοινό, τον οδήγησαν να υλοποιήσει την δωρεά αυτή.
Προπάππος του ήταν ο φιλικός Εμαννουήλ Καλός, αδελφός του Γεωργίου Καλού. Αμφότεροι ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρείας.
Η συνεισφορά της Πάτμου στον αγώνα του 1821 για την ανεξαρτησία υπήρξε σημαντική, μια και η Πάτμος αποτελεί την γενέτειρα του εκ των ιδρυτών της Φιλικής εταιρείας Εμμανουήλ Ξάνθου και έδρα της Περίφημης Πατμιάδας εκκλησιαστικής σχολής . Οι αδελφοί Καλοί είναι από τους πρώτους Πάτμιους που γίνονται μέλη της Φιλικής Εταιρείας και αμφότεροι τυγχάνουν απόφοιτοι της Πατμιάδας εκκλησιαστικής σχολής.
Το αρχοντικό Νικολαΐδη είναι η πατρογονική οικία του Εμμανουήλ Καλού, γιου του Κωνσταντίνου Καλού από τον γάμο του με την Αικατερίνη Παγκώστα, ο οποίος διετέλεσε γραμματέας του Δημητρίου Υψηλάντη, υπό την αρχηγία του οποίου συμμετείχε στις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Στερεάς Ελλάδας.
Προήχθη στον βαθμό του εκατόνταρχου και διακρίθηκε για τη δράση του, για τις υπηρεσίες του στον αγώνα της ανεξαρτησίας. Του απονεμήθηκαν αργυρό νομισματόσημο και ο βαθμός του φαλαγγίτη.
Στην συνέχεια μετέβη στην Αλεξάνδρεια και επεδόθη στο εμπόριο, συνέχισε την εμπορική του δραστηριότητα στο Λονδίνο και επανήλθε στην Πάτμο για το υπόλοιπο του βίου του, όπου και ετελεύτησε το έτος 1878.
Στις 6 Απριλίου του 1871 συνέταξε την ιδιόχειρη διαθήκη του, με την οποία αφήνει ως παρακαταθήκη στη σύζυγο και στους οικείους του «τα συνήθη μνημόσυνά του να μην γίνονται κατά το επικρατούν έθιμο αλλά να διανέμονται στις άπορες οικογένειες και στα ορφανά κορίτσια «χίλια γρόσια για κάθε μνημόσυνο».
Στην ίδια διαθήκη γίνεται η εξής αναφορά: «άμα αποβιώσω η σύζυγός μου και οι θυγατέρες μου να δώσουν εις το ιερόν Μοναστήριον του Θεολόγου γρόσια είκοσι χιλιάδες για τους εξής λόγους:
«400 γρόσια εις ορφανά κορίτσια και ενδεείς νοικοκυρές, 350 γρόσια να δίδονται εις τω κατά καιρό Ελληνοδιδασκάλω , 200 γρόσια να δίδονται στο Δημοδιδασκαλείο της Χώρας και 200 γρόσια στο Δημοδιδασκαλείο της Σκάλας».
Ο Γεώργιος Καλός υπηρέτησε ομοίως στο πλευρό του Δημητρίου Υψηλάντη ως υπασπιστής του ως το 1826 και ετελεύτησεν στην Αθήνα το έτος 1879.
Το αρχοντικό των Καλών, ως προικώον της αδελφής τους Ελβίρας, περιήλθε στην ιδιοκτησία του λόγιου Ποθητού Νικολαΐδη.
Ο Ποθητός Νικολαΐδης απολάμβανε της εκτίμησης των συμπατριωτών του για την ευρυμάθειά του και τις ικανότητές του και για τον λόγο αυτόν εχρήσθη εκπρόσωπος της Πάτμου μαζί με τον Ιωάννη Καρπαθάκη στην Δ’ Εθνοσυνέλευση που έλαβε Χώρα στο Άργος το 1829 ως αντιπρόσωπος της Πάτμου.
Η Δ’ εθνοσυνέλευση είναι μια από τις πλέον σημαντικές για το ελληνικό κράτος καθ’όσον σε αυτήν εγκρίθηκε η πολιτική του Καποδίστρια και ελήφθησαν σημαντικές αποφάσεις για την λειτουργία του κράτους. Συγκεκριμένα αποφασίσθηκε η κοπή του φοίνικα ως εθνικού νομίσματος, η ψήφιση νόμου για την εκδίκαση υποθέσεων στα δικαστήρια και η απαγόρευση εξαγωγής αρχαιοτήτων από την Ελλάδα.
Από τα έγγραφα στα οποία ανέτρεξα όλο αυτό το διάστημα, τόσο από την Μονή της Πάτμου, όσο και από την Δημοτική Βιβλιοθήκη της Ρόδου και την βιβλιοθήκη της Ανδρίτσαινας, αποδεικνύεται η κοινωνική θέση του Ποθητού Νικολαΐδη και η εκτίμηση που έχαιρε από την πατμιακή κοινωνία.
Ο κατάλογος των στοιχείων και αρχείων της βιβλιοθήκης της Πάτμου που σήμερα βρίσκεται στην Ανδρίτσαινα συντάχθηκε κατ΄εντολή του Ιωάννου Κωλέτη από τον Ποθητό Νικολαΐδη.
Ο Ποθητός Νικολαΐδης εκπροσώπησε τις Νότιες Σποράδες, Νήσους «Πάτμο, Ικαρία, Λέρο, Κάλυμνο και Αστυπάλαια» στις διαπραγματεύσεις με την Πύλη με τον Υπουργό Εξωτερικών Ρεΐζ Εφέντη, κατά τις οποίες απεφασίσθη οι ανωτέρω νήσοι να ενωθούν μετά της ηγεμονίας της Σάμου και να μην υπαχθούν στην γενική Διοίκηση της Ρόδου, καθώς και να χορηγηθεί στην Πάτμο μια σειρά προνομίων .
Ο Νικολαΐδης επέδωσε τις σχετικές αιτήσεις μεταφρασμένες στα γαλλικά στις πρεσβείες της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας, ήταν δε ο μοναδικός εκπρόσωπος των νήσων που παρέμεινε και συνέχισε τις διαπραγματεύσεις με την Πύλη.
Ακολουθώντας το παράδειγμα του πατέρα μας, δωρίσαμε πριν 6 χρόνια τα τρία σακάκια που εκτίθενται σήμερα στην νέα συλλογή του μουσείου που αποτελούν τμήματα της πατμιακής αστικής φορεσιάς καθώς και την προσωπογραφία του Εμμανουήλ Καλού, φιλοτεχνημένη από τον κρητικό ζωγράφο Δημήτριο Χατζηιωάννου, με σκοπό να εμπλουτιστεί η συλλογή του μουσείου.
Η εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου αγκάλιασε με αγάπη την πρωτοβουλία μας αυτή και αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτής είναι η σημερινή εκδήλωση, που εύχομαι να αποτελέσει την αρχή για μία σειρά εκδηλώσεων και δράσεων σε αυτόν τον ιστορικό χώρο ώστε να ευοδωθεί και ο σκοπός της δωρεάς. Θα εξακολουθούμε να είμαστε αρωγοί της προσπάθειας αυτής γι’ αυτό και δωρίζουμε σήμερα ακόμα ένα προσωπικό κειμήλιο του Ποθητού Νικολαΐδη στο μουσείο.
Μακάρι στο μέλλον στο χώρο αυτό να λάβουν χώρα συνέδρια επιστημονικά, κυρίως αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.
Οι συλλογές του μουσείου εμπλουτίστηκαν τα τελευταία χρόνια και με άλλες δωρεές ιδιωτών και είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι άρχισαν τα σχολεία της Πάτμου να επισκέπτονται την οικία ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ.
Εύχομαι στο μέλλον να αποκτήσει την ταυτότητα ενός σύγχρονου ψηφιακού μουσείου και να ενταχθεί επιπλέον στις ξεναγήσεις των τουριστικών πρακτορείων.
Είναι σημαντικό για ένα νησί, όπως η Πάτμος, να μείνει ανεξίτηλη η ιστορία της κ η σύνδεσή της με την επανάσταση του 1821. Η Πάτμος του Ξάνθου και των λοιπών φιλικών δεν πρέπει να χάσει την ταυτότητά της στο βωμό της ανάπτυξης και κυρίως δεν πρέπει η έννοια δωρεά και προσφορά να απωλέσει τον πραγματικό της χαρακτήρα.
Περικλής Βάλβης 1907-1999
Γεννήθηκε στην Ισμαηλία Αιγύπτου το έτος 1907. Γιός του Γερασίμου Βάλβη και της Αικατερίνης Σώκου, το γένος (Εμμανουήλ Καλού), πέρασε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Φοίτησε στο Lychee (γαλλικό λύκειο) και στο Αβερώφειο Γυμνάσιο – Λύκειο με καθηγητή τον Ευάγγελο Παπανούτσο, μιλούσε γαλλικά, αγγλικά και με λιγότερη επάρκεια ιταλικά και αραβικά. Εργάστηκε στα Μικτά Δικαστήρια της Αιγύπτου (θεσμό που δημιούργησαν οι ευρωπαίοι στην Αίγυπτο).
Την εποχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Αίγυπτο είχε ενεργή συμμετοχή στην αντίσταση κατά των Γερμανών ενώ υποστήριζε και το σώμα εθελοντών Δωδεκανησίων.
Μετά το 1945 επέστρεψε στην Ελλάδα και στην αγαπημένη του Πάτμο. Το 1965 παντρεύτηκε με την εκπαιδευτικό Μαρία Γ. Κουτσανέλλου.
Μετά την επιστροφή του διορίστηκε από τον πολιτικό φίλο του Γιάννη Ζίγδη διευθυντής στο Σανατόριο Ρόδου.
- Το 1959 παραχώρησε στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου (εποπτεύων φορέας Υπουργείο Πολιτισμού) την οικία Νικολαΐδη με σκοπό να γίνει μουσείο αγώνα του 1821.
- Το 1964, μετά από παρότρυνση του αδελφικού του φίλου Γιάννη Ζίγδη κατέβηκε ως υποψήφιος δήμαρχος Πάτμου. Η θητεία του έληξε άδοξα το 1967, λόγω της χούντας των συνταγματαρχών. Υπήρξε επίσης στενός φίλος του δημάρχου Αθηναίων Γ. Πλυτά.
- Κατά τη διάρκεια της δημαρχίας του λειτούργησαν επί δύο συναπτά έτη μαθητικά συσσίτια στην οικία Μανιά στην Χώρα και, επί της δημαρχίας του, θεμελιώθηκε η πρώτη αφαλάτωση.
- Με την βοήθειά του ενεργοποιήθηκε πρωτοβουλία του αείμνηστου Πάτμιου γιατρού Αλέκου Μπλουντάνη και του ζεύγους Fundermule (Ελβετών υπηκόων) για την δημιουργία, με την συνδρομή του Ελβετικού Ερυθρού Σταυρού, του επανδρωμένου Νοσοκομείου Πάτμου.
- Την δεκαετία του 1980 μετακόμισε με την οικογένειά του στη Ρόδο ,όπου έζησε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Το διάστημα αυτό διετέλεσε και υπεύθυνος στο πολιτικό γραφείο του Ι.Ζίγδη.
- Απεβίωσε στην Πάτμο στις 29 Ιουλίου του 1999.
0 Σχόλια